Μια ευρωπαϊκή σύμπραξη, της οποίας ηγείται το Ινστιτούτο Αστροφυσικής του ελληνικού Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ITE), κατάφερε να εξασφαλίσει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση ύψους 3 εκατ. ευρώ, για τον σχεδιασμό του νέου υπερσύγχρονου ραδιοτηλεσκοπίου «ΑΡΓΟΣ» και την ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής για την ανάλυση των αστρονομικών δεδομένων.
Το υπό σχεδίαση
ραδιοτηλεσκόπιο θα ενισχύσει σημαντικά
τις δυνατότητες των υπαρχουσών υποδομών
αστρονομίας διεθνώς, συμβάλλοντας στη
μελέτη του πρώιμου σύμπαντος και στην
κατανόηση φαινομένων όπως οι μελανές
τρύπες, τα βαρυτικά κύματα, οι αστέρες
νετρονίων και οι υπερκαινοφανείς
εκρήξεις (σούπερ-νόβα).
Το διεπιστημονικό πρόγραμμα, διαρκείας τριών ετών, αναμένεται να δημιουργήσει σημαντικό αριθμό θέσεων εργασίας και να συνδράμει στην εκπαίδευση νέων επιστημόνων σε ανταγωνιστικά πεδία, όπως η αστρονομία βαρυτικών κυμάτων, οι ψηφιακές επικοινωνίες και η επιστήμη δεδομένων.
Η μελέτη θα κορυφωθεί με την εγκατάσταση ενός πρότυπου ραδιοτηλεσκοπίου, αποτελούμενου από 16 παραβολικές κεραίες στο Αστεροσκοπείο του Σκίνακα στην Κρήτη.
Εφόσον το ΑΡΓΟΣ κατασκευαστεί στην πλήρη του μορφή, θα έχει τη δυνατότητα να ανιχνεύει άμεσα αστρονομικά γεγονότα, όπως υπερκαινοφανείς και μαγνητικές εκρήξεις, συγχωνεύσεις αστέρων νετρονίων και ραδιοφωνικές αναλαμπές (fast radio bursts). Η ομάδα θα βασιστεί σε μια τεχνική που ονομάζεται «συμβολομετρία» και επιτρέπει να λειτουργήσουν πολλά μικρά τηλεσκόπια ως ένα ενιαίο όργανο.
Επιστημονικά
υπεύθυνος του ΑΡΓΟΣ είναι ο δρ Γιάννης
Αντωνιάδης, ερευνητής του Ινστιτούτου
Αστροφυσικής του ΙΤΕ. Το Ινστιτούτο
Αστροφυσικής του ΙΤΕ, εκτός από τον
συντονισμό του προγράμματος, θα ηγηθεί
των απαιτούμενων επιστημονικών μελετών
και προσομοιώσεων που απαιτούνται για
τον σχεδιασμό και τη βελτιστοποίηση
του ΑΡΓΟΣ, καθώς και την ανάπτυξη νέων
αλγορίθμων για την ανάλυση των δεδομένων
που θα συλλέγει.
Το εργαστήριο
τηλεπικοινωνιών και δικτύων του
Ινστιτούτου Πληροφορικής (ΙΠ) του ΙΤΕ,
με υπεύθυνο τον δρα Νικόλαο Πετρουλάκη,
θα συντονίσει τον χαρακτηρισμό του
περιβάλλοντος των υποψήφιων τοποθεσιών
για την εγκατάσταση του τηλεσκοπίου,
εστιάζοντας στη συστηματική καταγραφή
των γήινων ραδιοφωνικών παρεμβολών που
μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά τις
μετρήσεις του τηλεσκοπίου.
Τον σχεδιασμό
των υπολογιστικών δομών και της βάσης
δεδομένων του ΑΡΓΟΣ θα αναλάβει το
εργαστήριο ανάλυσης ψηφιακών σημάτων
του ΙΠ-ΙΤΕ με υπεύθυνο τον δρα Γεώργιο
Τσαγκαράκη, ενώ το γερμανικό Ινστιτούτο
Μαξ Πλανκ για τη Ραδιοαστρονομία στη
Βόννη θα αναπτύξει το λογισμικό για τον
συμβολομετρικό συνδυασμό των σημάτων
και θα συμμετέχει στον σχεδιασμό των
οργάνων μέτρησης.
Το εργαστήριο τηλεπικοινωνιακών συστημάτων του Τμήματος Ψηφιακών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Πειραιά θα σχεδιάσει τους δέκτες και τις κεραίες του ΑΡΓΟΣ και θα συντονίσει την ανάπτυξη του λογισμικού για τον έλεγχο του τηλεσκοπίου. Την ομάδα θα επιβλέπει ο καθηγητής Δρ Θανάσης Κανάτας, διευθυντής του εργαστηρίου.
Τέλος, η ομάδα
του ερευνητή Jean-Luc Starck στο CEA/Saclay της
Γαλλίας θα αναπτύξει πρότυπους αλγόριθμους
τεχνητής νοημοσύνης για την έγκαιρη
και αυτοματοποιημένη ανίχνευση φαινομένων
στα δεδομένα που θα συλλέγει το τηλεσκόπιο.
