Τρύπα του Όζοντος: Πλησιάζουμε στην αποκατάσταση της

Η κλιματική αλλαγή δεν είναι η μόνη περιβαλλοντική πρόκληση παγκόσμιας κλίμακας που έχει να αντιμετωπίσει η Ανθρωπότητα. Οι τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα είχαν έναν πολύ διαφορετικό πρωταγωνιστή: την τρύπα στο στρώμα του όζοντος.

Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) και ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (WMO) επιβεβαίωσαν ότι η αποκατάσταση της στιβάδας του όζοντος βρίσκεται σε καλό δρόμο και όρισαν μια ημερομηνία για την αποκατάστασή της σε διάφορες περιοχές του κόσμου: αν όλα συνεχίσουν ως έχουν, αυτό θα συμβεί μεταξύ 2040 και 2066.

Το «τελευταίο προπύργιο» αυτής της επίμονης τρύπας θα είναι η Ανταρκτική. Σύμφωνα με την τελευταία τετραετή αναφορά της Επιστημονικής Επιτροπής Αξιολόγησης του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ, το στρώμα του όζοντος θα φτάσει στα επίπεδα που είχε το 1980 μέχρι το 2066. Αυτό θα μας τοποθετούσε περίπου στα μισά της διαδρομής αυτής της διαδικασίας αποκατάστασης.

Ωστόσο, το στρώμα θα επουλωθεί σε άλλα γεωγραφικά πλάτη πολύ νωρίτερα . Σύμφωνα με την αναφορά, η τρύπα στην Αρκτική θα μπορούσε να κλείσει μέχρι το 2045. Αυτή η τρύπα είναι μικρότερη και εντοπίστηκε πιο πρόσφατα από την τρύπα της Ανταρκτικής. Πέρα από τις δύο πολικές περιοχές, η επούλωση αυτού του ατμοσφαιρικού στρώματος θα μπορούσε να έρθει σε λιγότερο από δύο δεκαετίες, γύρω στο έτος 2040.

Η τρύπα στο στρώμα του όζοντος είναι ένα σχεδόν ξεχασμένο περιβαλλοντικό πρόβλημα, αν και συχνά αναβιώνει όταν συζητείται η κλιματική αλλαγή. Το πρόβλημα με το στρώμα του όζοντος εντοπίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1980.

Επιστημονικές μελέτες επιβεβαίωσαν τότε ότι η χρήση μιας σειράς χημικών ενώσεων, των χλωροφθορανθράκων (CFCs), αερίων που περιλαμβάνονταν συχνά σε αερολύματα διαφόρων ειδών, από εκείνα που χρησιμοποιούνται στα καλλυντικά μέχρι τα εντομοκτόνα, έφτασε στην ατμόσφαιρα όπου το χλώριο των ενώσεων αυτών αλληλεπιδρούσε με το όζον (O3), διασπώντας το μόριο αυτό.

Αυτό σύντομα έγινε πρόβλημα, καθώς το όζον είναι σημαντικό για τη ζωή στον πλανήτη μας, διότι είναι υπεύθυνο για την απορρόφηση μεγάλου μέρους της υπεριώδους ακτινοβολίας (UV) που φτάνει στη Γη από τον Ήλιο. Η απώλεια αυτού του στρώματος ηλιακής προστασίας θα συνεπαγόταν, μεταξύ άλλων, μεγαλύτερη πιθανότητα να υποφέρουμε από καρκίνο του δέρματος.

Η ανταπόκριση της διεθνούς κοινότητας στο πρόβλημα αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως μια ιστορική επιτυχία. Το 1987 υπογράφηκε το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, το οποίο τέθηκε σε ισχύ δύο χρόνια αργότερα. Η συνθήκη έθεσε τέλος στην εκπομπή CFCs.

Τα αποτελέσματα της απαγόρευσης δεν ήταν άμεσα, αλλά η κατάσταση υποχώρησε σταδιακά, αρχικά όταν σταμάτησε η επέκταση της και στη συνέχεια όταν άρχισε να ανακάμπτει. Σύμφωνα με την τελευταία αναφορά, αν διατηρηθούν οι τρέχουσες πολιτικές, το πρόβλημα θα συνεχίσει να κινείται προς την επίλυση του μέχρι τα μέσα του αιώνα.

Η σχέση μεταξύ του προβλήματος με το στρώμα του όζοντος και της κλιματικής αλλαγής είναι πολύπλοκη. Αν και η κατάσταση του στρώματος του όζοντος δεν συνδέεται στενά με την υπερθέρμανση του πλανήτη και τις επιπτώσεις της στο κλίμα, ορισμένες από τις δράσεις που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ θα μπορούσαν να έχουν επιπτώσεις στο κλίμα. Γι’ αυτό, τα εμπλεκόμενα μέρη ανέλαβαν και πάλι δράση. Ο λόγος είναι ότι τόσο οι υδροχλωροφθοράνθρακες (HCFC) όσο και οι υδροφθοράνθρακες (HFC), δύο ομάδες χημικών ενώσεων που χρησιμοποιήθηκαν κατά τα πρώτα χρόνια της σταδιακής κατάργησης των CFC, αποδείχθηκαν αέρια του θερμοκηπίου, οπότε η χρήση τους περιορίστηκε, για παράδειγμα με την τροποποίηση του Κιγκάλι στο πρωτόκολλο του Μόντρεαλ.

Η διεθνής δράση που αναλήφθηκε για την προστασία της στιβάδας του όζοντος, με τους παραλληλισμούς και τις σημαντικές διαφορές της, μπορεί να χρησιμεύσει ως παράδειγμα της ικανότητας της διεθνούς κοινότητας να επιλύει κοινά προβλήματα. Δυστυχώς, όμως, αυτό δεν φαίνεται πιθανό να εφαρμοστεί στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής στο κοντινό μέλλον…

[via]