Μια γιγαντιαία πρόσκρουση αστεροειδούς «έστριψε» τον Γανυμήδη

Ο μεγαλύτερος δορυφόρος στο Ηλιακό μας Σύστημα μπορεί να εξετράπη από τον άξονα του και να ράγισε σαν αυγό πριν από τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια από έναν αστεροειδή μεγαλύτερο από αυτόν που εξαφάνισε τους δεινόσαυρους στη Γη στο τέλος της Κρητιδικής Περιόδου.

Ο Γανυμήδης, που ανακαλύφθηκε από τον Γαλιλαίο το 1610, ενώ έπαιζε με το νέο του τηλεσκόπιο, δεν είναι μόνο ο μεγαλύτερος δορυφόρος του πλανήτη Δία, αλλά και ο μεγαλύτερος στο Ηλιακό Σύστημα. Στην πραγματικότητα, είναι μεγαλύτερος από τον πλανήτη Ερμή. Από τότε που τον επισκέφθηκε για πρώτη φορά το Pioneer 10 τον Δεκέμβριο του 1973, οι επόμενες αποστολές διαπίστωσαν ότι είναι ο μόνος δορυφόρος με μαγνητικό πεδίο, ότι έχει εξωτερικό φλοιό από πάγο και ότι μπορεί να κρύβει έναν τεράστιο ωκεανό κάτω από την παγωμένη επιφάνεια του που θα μπορούσε να υποστηρίξει ζωή.

Ωστόσο, υπάρχει ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό που έχει προβληματίσει τους επιστήμονες. Η επιφάνεια του Γανυμήδη είναι σπασμένη με ομόκεντρους δακτυλίους που χρονολογούνται από πολύ νωρίς στην ιστορία του και απλώνονται σε ολόκληρες περιοχές. Αυτοί οι δακτύλιοι συγκλίνουν σε ένα σημείο στις 21° Ν 179° Δ, το οποίο πιστεύεται ότι είναι το σημείο πρόσκρουσης ενός τεράστιου αστεροειδούς πριν από περίπου τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια. Αυτή η πρόσκρουση που προκάλεσε τον θρυμματισμό του Γανυμήδη δεν έχει αφήσει έναν εμφανή κρατήρα επειδή ουσιαστικά πιτσίλισε την επιφάνεια, η οποία σύντομα κάλυψε την τρύπα. Και εδώ είναι που τα πράγματα γίνονται ενδιαφέροντα.

Σύμφωνα με τον πλανητολόγο Hirata Naoyuki του Πανεπιστημίου Kobe στην Ιαπωνία, η πρόσκρουση αυτή δεν έπληξε απλώς το δορυφόρο, αλλά δημιούργησε μια βαρυτική ανωμαλία που έβγαλε τον Γανυμήδη από την ισορροπία του, γέρνοντας τον γύρω από τον άξονα του. Αν και το σημείο της πρόσκρουσης ήταν, στο αρχαίο παρελθόν, κοντά στο βόρειο πόλο του δορυφόρου, η ανισορροπία τον έγειρε τόσο ώστε η ζώνη πρόσκρουσης να βρίσκεται τώρα στα νότια μεσογειακά πλάτη.

Ακόμα πιο περίεργο, το σημείο βρίσκεται ακριβώς νότια αυτού που ονομάζεται παλιρροιακός άξονας. Όπως και η Σελήνη μας, ο Γανυμήδης είναι παγιδευμένος από τις παλιρροϊκές δυνάμεις του Δία, έτσι ώστε η μία πλευρά του να είναι πάντα στραμμένη προς τον πλανήτη. Το σημείο πρόσκρουσης βρίσκεται νότια του πιο απομακρυσμένου σημείου της μακρινής πλευράς από τον Δία, γεγονός που υποδηλώνει ότι το σημείο πρόσκρουσης λειτουργεί σαν ένα είδος αντίβαρου.

Θέλω να κατανοήσω την προέλευση και την εξέλιξη του Γανυμήδη και άλλων δορυφόρων του Δία. Η γιγαντιαία πρόσκρουση πρέπει να είχε σημαντικό αντίκτυπο στην πρώιμη εξέλιξη του Γανυμήδη, αλλά οι θερμικές και δομικές επιπτώσεις της πρόσκρουσης στο εσωτερικό του δεν έχουν ακόμη διερευνηθεί καθόλου. Εκτιμώ ότι θα μπορούσε να διεξαχθεί στη συνέχεια περαιτέρω έρευνα με εφαρμογή της εσωτερικής εξέλιξης των παγωμένων φεγγαριών.

Χρησιμοποιώντας προσομοιώσεις στον υπολογιστή και συγκρίνοντας την πρόσκρουση στον Γανυμήδη με παρόμοιες που βρέθηκαν στον Πλούτωνα και στην Καλλιστώ, ο Hirata μπόρεσε να υπολογίσει ότι το αντικείμενο που χτύπησε τον Γανυμήδη είχε διάμετρο 300 χιλιομέτρων και ζύγιζε 20 φορές περισσότερο από εκείνο που χτύπησε τη Γη πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια και εξαφάνισε τους δεινόσαυρους. Επίσης, άφησε έναν προσωρινό κρατήρα με διάμετρο 1.400 έως 1.600 χλμ.

[via]