Το μυστήριο της μεταθανάτιας ζωής έχει προβληματίσει τους ανθρώπους σε διάφορες περιόδους, πολιτισμούς και συστήματα πεποιθήσεων. Αυτή η επιθυμία να καταλάβουμε τι έρχεται μετά συχνά εξερευνάται μέσα από την αφήγηση ιστοριών φαντασμάτων.
Το φάντασμα είναι η αντιληπτή πνευματική μορφή ενός νεκρού ανθρώπου ή ζώου, που πιστεύεται ότι συνεχίζει να υπάρχει ανάμεσα στους ζωντανούς ως έμψυχο ον. Οι εκδηλώσεις τους, που αναφέρονται ως στοιχειώματα, αναφέρονται από μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων για ανεξήγητες θεάσεις, θορύβους ή δραστηριότητες.
Αν και δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις ότι τα φαντάσματα είναι πραγματικά, η απόδειξη ή η διάψευση της ύπαρξης τους είναι αδύνατη. Μια έρευνα που διεξήχθη από το Pew Research Center το 2023 διαπίστωσε ότι το 42% των Αμερικανών ενηλίκων πιστεύει ότι οι νεκροί μπορούν να επικοινωνούν με τους ζωντανούς και το 46% πιστεύει ότι μπορούν να βοηθήσουν, να προστατεύσουν ή να καθοδηγήσουν τους ζωντανούς.
Οι αναφορές στους ζωντανούς νεκρούς χρονολογούνται από την αρχαιότητα, με μια πήλινη πινακίδα ηλικίας 3.500 ετών από τη Βαβυλώνα να απεικονίζει αυτό που θεωρείται το αρχαιότερο σχέδιο φαντασμάτων στον κόσμο. Από τη Hanako-san στην Ιαπωνία μέχρι τη La Llorona στο Μεξικό, οι ιστορίες φαντασμάτων έχουν εξερευνηθεί καθολικά σε όλους τους πολιτισμούς, τις ηπείρους και τις περιόδους, με τελετουργίες που εξακολουθούν να υπάρχουν στην προσπάθεια να συνδεθούν μαζί τους και να τα αποτρέψουν.
Το Halloween, για παράδειγμα, προήλθε από μια κέλτικη γιορτή που ονομαζόταν Samhain, η οποία σηματοδοτούσε τη μετάβαση από την άφθονη σοδειά του καλοκαιριού στις άψυχες καλλιέργειες του χειμώνα. Οι Κέλτες πίστευαν ότι αυτή η αλλαγή των εποχών σήμαινε ότι οι νεκροί επέστρεφαν στη Γη. Για να προστατευτούν από τα κακά φαντάσματα, άναβαν θυσιαστήριες φωτιές και ντύνονταν με κοστούμια για να προστατευτούν.
Τα μέρη που αναφέρονται συχνότερα ως στοιχειωμένα είναι χώροι όπως κοιμητήρια, άσυλα, ξενοδοχεία, κάστρα και κτίρια όπου σημειώθηκαν τραγωδίες. Οι μελετητές θεωρούν ότι οι ιστορίες φαντασμάτων είναι μια μορφή λαϊκής ιστορίας που διατηρεί βίαιες ή άδικες αναμνήσεις του παρελθόντος. Αυτές οι ιστορίες πιστεύεται ότι λειτουργούν ως εργαλείο για να μας βοηθήσουν να επεξεργαστούμε τους συλλογικούς μας φόβους, τη θλίψη ή ακόμη και τις ενοχές μας.
Η ιδέα της ψυχής, αθάνατης και ξεχωριστής από το σώμα, κυριαρχεί σε διάφορες θρησκείες. Ορισμένοι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι η θρησκεία εξελίχθηκε για να απαλύνει τις κοινές ανησυχίες που σχετίζονται με το θάνατο και τη μετά θάνατον ζωή.
Περιστασιακά, αυτές οι ψυχές συνεχίζουν να υπάρχουν στη Γη και μπορεί να έχουν είτε κακόβουλη είτε βοηθητική πρόθεση προς τους ζωντανούς, όπως τα εχθρικά ντιμπούκ που αναφέρονται στον Ιουδαϊσμό ή οι rūḥ, οι αγνές ψυχές που αναφέρονται στο Ισλάμ. Παρόλο που η συζήτηση για τους ζωντανούς νεκρούς είναι λιγότερο συνηθισμένη στον Χριστιανισμό, ο καθολικισμός είναι δεκτικός στην ιδέα των φαντασμάτων που επισκέπτονται τη Γη, αλλά αποδοκιμάζει τις αποκρυφιστικές πρακτικές.
Στον Βουδισμό και τον Ταοϊσμό, οι οπαδοί γιορτάζουν τη γιορτή του πεινασμένου φαντάσματος για να βοηθήσουν στην άφεση των δεινών των νεκρών όντων που βασανίζονται από μια ακόρεστη επιθυμία. Πραγματοποιείται κάθε χρόνο, οι οικογένειες ετοιμάζουν περίτεχνα γεύματα ως προσφορές για τους πεινασμένους αγαπημένους τους που έχουν φύγει από τη ζωή.
Στα μέσα του 19ου αιώνα, ο Πνευματισμός, μια θρησκεία που υποστήριζε ότι η επικοινωνία με τους νεκρούς ήταν δυνατή, άνθισε στις ΗΠΑ. Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, ο οποίος άφησε πίσω του 600.000 Αμερικανούς στρατιώτες νεκρούς, η θρησκεία ανταποκρίθηκε στην αυξημένη ελπίδα να έρθει σε επαφή με πεσόντες αγαπημένους.
Τόσο οι πιστοί όσο και τα μέσα ενημέρωσης γοητεύτηκαν ιδιαίτερα από το έργο του William Mumler, ενός φωτογράφου πνευμάτων, του οποίου οι μυστηριώδεις εικόνες έμοιαζαν να απαθανατίζουν τους νεκρούς και ισχυρίζονταν ότι αποτελούσαν επιστημονική απόδειξη των φαντασμάτων.
Στο video που μπορείτε να παρακολουθήσετε παραπάνω, η Arianna Fox του καναλιού 1440 κάνει μια αναδρομή στην «ιστορία των φαντασμάτων». Σημειώνει ακόμη ότι αυτές οι εμφανίσεις διαφόρων προελεύσεων εκφράστηκαν σε παραδοσιακές λαογραφικές παραδόσεις και τελετουργίες που εμπεδώθηκαν σε διάφορους πολιτισμούς από εκείνους που είχαν περιέργεια για το τι συμβαίνει μετά το θάνατο.
