«Είναι το αντίθετο της τέχνης»: Γιατί οι εικονογράφοι είναι έξαλλοι με την τεχνητή νοημοσύνη

Οι γεννήτριες τέχνης τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να προσφέρουν πέντε λεπτά διασκέδασης για τους περισσότερους χρήστες, αλλά η θόλωση των δημιουργικών και ηθικών ορίων αφήνει πολλούς καλλιτέχνες οργισμένους εναντίον της μηχανής.

« “Γυναίκα διαβάζει βιβλίο, κάτω από νυχτερινό ουρανό, ονειρική ατμόσφαιρα”, πληκτρολογώ στη λειτουργία Text 2 Dream της Deep Dream Generator», γράφει η Sarah Shaffi από την Guardian. «Σε λιγότερο από ένα λεπτό, μου επιστρέφεται μια εικόνα που δείχνει αυτό που έχω περιγράψει. Καλώς ήρθατε στον κόσμο της δημιουργίας εικόνων τεχνητής νοημοσύνης, όπου μπορείτε να δημιουργήσετε κάτι που επιφανειακά μοιάζει με κορυφαίο έργο τέχνης χρησιμοποιώντας μόνο μερικές οδηγίες κειμένου, ακόμη και αν στην πραγματικότητα οι ικανότητές σας δεν ξεπερνούν το να σχεδιάζετε φιγούρες».

Η δημιουργία εικόνων με τεχνητή νοημοσύνη είναι παντού

Η δημιουργία εικόνων με τεχνητή νοημοσύνη φαίνεται να είναι παντού: στο TikTok, το δημοφιλές φίλτρο AI Manga σας δείχνει πώς μοιάζετε στο ιαπωνικό στυλ κόμικς, ενώ οι άνθρωποι το χρησιμοποιούν μαζικά για να δημιουργήσουν εικόνες για τα πάντα, από λογότυπα εταιρειών μέχρι εικονογραφημένα βιβλία. Έχει ήδη χρησιμοποιηθεί από έναν μεγάλο εκδοτικό οίκο: η εταιρεία επιστημονικής φαντασίας Tor ανακάλυψε ότι ένα εξώφυλλο που είχε δημιουργήσει είχε χρησιμοποιήσει μια άδεια χρήσης εικόνας που είχε δημιουργηθεί από την AI, αλλά αποφάσισε να προχωρήσει ούτως ή άλλως «λόγω περιορισμών στην παραγωγή».

Οι μεγαλύτεροι παίκτες στην Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) περιλαμβάνουν εταιρείες όπως η MidJourney, η Stable Diffusion και η Deep Dream Generator (DDG). Η χρήση τους είναι ελεύθερη, μέχρι ενός σημείου, γεγονός που τις καθιστά ελκυστικές για όσους θέλουν απλώς να τις δοκιμάσουν. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι είναι διασκεδαστικές, αλλά η προσεκτικότερη εξέταση των εικόνων που παράγουν δείχνει παραδοξότητες. Το πρόσωπο της γυναίκας στην εικόνα μου έχει πολύ περίεργα χαρακτηριστικά και φαίνεται να κρατάει πολλά βιβλία. Οι εικόνες έχουν επίσης μια παρόμοια γυαλισμένη, κάπως κιτς αισθητική. Και, ενώ υπάρχει μια αρχική συγκίνηση όταν βλέπεις μια εικόνα να εμφανίζεται, δεν υπάρχει καμία δημιουργική ικανοποίηση.

Οι επιπτώσεις και οι ανησυχίες των εικονογράφων

Οι επιπτώσεις της δημιουργίας εικόνων με τεχνητή νοημοσύνη είναι εκτεταμένες και θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα πάντα, από τον κινηματογράφο μέχρι τα graphic novels και πολλά άλλα. Οι παιδικοί εικονογράφοι έσπευσαν να εκφράσουν τις ανησυχίες τους σχετικά με την τεχνολογία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ανάμεσά τους είναι ο συγγραφέας και εικονογράφος Rob Biddulph, ο οποίος λέει ότι η τέχνη που δημιουργείται με τεχνητή νοημοσύνη «είναι το ακριβώς αντίθετο από αυτό που πιστεύω ότι είναι η τέχνη. Βασικά, πάντα πίστευα ότι η τέχνη έχει να κάνει με το να μεταφράζεις κάτι που αισθάνεσαι εσωτερικά σε κάτι που υπάρχει εξωτερικά. Όποια μορφή και αν πάρει, είτε πρόκειται για γλυπτό, είτε για μουσική, είτε για γραπτό έργο, είτε για παράσταση, είτε για εικόνα, η αληθινή τέχνη έχει να κάνει με τη δημιουργική διαδικασία πολύ περισσότερο από ό,τι με το τελικό έργο. Και το απλό πάτημα ενός κουμπιού για τη δημιουργία μιας εικόνας δεν είναι δημιουργική διαδικασία».

Πέρα από τη δημιουργικότητα, υπάρχουν βαθύτερα ζητήματα. Σε μια διαδικτυακή εκστρατεία – #NotoAIArt- καλλιτέχνες μοιράζονται τις ανησυχίες τους σχετικά με τη νομιμότητα των γεννητριών εικόνων τεχνητής νοημοσύνης και για το πώς έχουν τη δυνατότητα να υποτιμήσουν τη δεξιότητα της εικονογράφησης. Για να δημιουργήσουν εικόνες από προτροπές, οι γεννήτριες τεχνητής νοημοσύνης βασίζονται σε βάσεις δεδομένων ήδη υπάρχουσας τέχνης και κειμένου. Αυτές περιλαμβάνουν δισεκατομμύρια εικόνες που έχουν ληφθεί από το διαδίκτυο. Μεταξύ των μεγαλύτερων είναι το σύνολο δεδομένων LAION-5B ανοικτού κώδικα, το οποίο χρησιμοποιείται από το Text 2 Dream της DDG. Ο Kaloyan Chernev, ιδρυτής της DDG, λέει ότι το σύνολο δεδομένων περιλαμβάνει «σε μεγάλο βαθμό εικόνες δημόσιου τομέα που προέρχονται από το διαδίκτυο», αλλά πολλοί καλλιτέχνες και εικονογράφοι λένε ότι οι βάσεις δεδομένων συχνά περιλαμβάνουν επίσης πολλές εικόνες που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα.

Ο Harry Woodgate, συγγραφέας και εικονογράφος του βιβλίου Grandad’s Camper, το οποίο κέρδισε το βραβείο εικονογραφημένων βιβλίων Waterstones 2022, λέει: «Αυτά τα προγράμματα βασίζονται εξ ολοκλήρου στην πειρατική πνευματική ιδιοκτησία αμέτρητων εργαζόμενων καλλιτεχνών, φωτογράφων, εικονογράφων και άλλων κατόχων δικαιωμάτων». Την άποψη αυτή επαναλαμβάνει και η εικονογράφος Anoosha Syed: «Η τεχνητή νοημοσύνη δεν κοιτάζει την τέχνη και δεν δημιουργεί τη δική της. Δειγματοληπτεί την τέχνη του καθενός και στη συνέχεια την αναμειγνύει σε κάτι άλλο».

Τα ηθικά όρια στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης

Ενώ οι προτροπές προς τις γεννήτριες εικόνων μπορεί να είναι πολύ γενικές, μπορεί επίσης να ζητούν μια εικόνα να βασίζεται στο έργο ενός άλλου καλλιτέχνη, θολώνοντας περαιτέρω τα ηθικά όρια. Ο Syed λέει ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία εικόνων «που έχουν σκοπό να μιμηθούν σκόπιμα το στυλ μου» ή άλλων καλλιτεχνών, χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Υπάρχει το επιχείρημα ότι οι γεννήτριες της τεχνητής νοημοσύνης δεν λειτουργούν διαφορετικά από τους ανθρώπους όταν πρόκειται να επηρεαστούν από το έργο άλλων, αλλά ο Biddulph λέει: «Ένας άνθρωπος καλλιτέχνης προσθέτει επίσης συναισθήματα και αποχρώσεις στο μείγμα, καθώς και τη μνήμη – συγκεκριμένα, τις αδυναμίες της».

Ο ίδιος προσθέτει: «Αν φτιάχνω έναν πίνακα και αποφασίσω ότι πρέπει να είναι σαν τον Hockney, δεν πρόκειται να ψάξω στο διαδίκτυο για εκατομμύρια εικόνες σαν τον Hockney, να βρω ακριβώς ποια χαρακτηριστικά κάνουν αυτές τις εικόνες σαν τον Hockney, και στη συνέχεια να τα εφαρμόσω στον πίνακά μου, συστηματικά και με ιατροδικαστική ακρίβεια. Θα σκεφτώ: “Μου αρέσει ο τρόπος με τον οποίο ο Hockney αντιπαραθέτει μπλοκ μωβ, πράσινου και ώχρας σε εκείνο τον πίνακα ενός χωραφιού που είδα στην Εθνική Πινακοθήκη”. Και μετά θα προσπαθήσω να το προσθέσω αυτό στον πίνακά μου. Αναπόφευκτα, θα το θυμηθώ λάθος και πιθανότατα θα καταλήξω να δημιουργήσω κάτι που θα έχει μια αμυδρή ομοιότητα με κάτι που ζωγράφισε κάποτε ο Hockney, αλλά με το δικό μου στυλ».

Ο Syed συμφωνεί, λέγοντας ότι «ένας άλλος άνθρωπος δεν θα δει ποτέ μια εικόνα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που την είδε ο αρχικός καλλιτέχνης. Ποτέ δεν θα κινήσει τα χέρια του με τον ίδιο τρόπο που το έκανε ο αρχικός καλλιτέχνης. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν κάνει το ίδιο – μπορεί μόνο να αντιγράψει». Όταν ένας ανθρώπινος καλλιτέχνης «μιμείται ένα στυλ, ή περνάει ένα έργο τέχνης ως δικό του, είναι απίστευτα αποδοκιμασμένο – και σε ορισμένες περιπτώσεις θα μπορούσε να θεωρηθεί ως παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων. Αυτό είναι ουσιαστικά αυτό που κάνει η τέχνη της τεχνητής νοημοσύνης».

Ο Chernev λέει ότι αναγνωρίζει τις «πολύπλοκες ηθικές εκτιμήσεις γύρω από τη χρήση εικόνων μη δημόσιου τομέα και τις πιθανές επιπτώσεις στους καλλιτέχνες των οποίων το έργο χρησιμοποιείται στην εκπαίδευση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης όπως το δικό μας». Υπάρχει όμως και ένας πιο ύπουλος κίνδυνος: η δυνατότητα δημιουργίας εικόνων που είναι δυνητικά παράνομες. Ο Chernev παραδέχεται ότι κατά την αρχική κυκλοφορία του Text 2 Dream, κάποιοι προσπάθησαν να «δημιουργήσουν εικόνες γυμνών παιδιών, παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχαν τέτοιες εικόνες στο σύνολο δεδομένων εκπαίδευσης».

«Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη συνεχίζει να εξελίσσεται, υπάρχει ο κίνδυνος να είναι σε θέση να συνθέσει εικόνες ακατάλληλων ή παράνομων θεμάτων με βάση το υπάρχον περιεχόμενο. Ως απάντηση σε αυτό, προσαρμόσαμε γρήγορα τα εργαλεία μας για να απαγορεύσουμε τη δημιουργία οποιουδήποτε ακατάλληλου ή παράνομου περιεχομένου, συμπεριλαμβανομένων γυμνών εικόνων παιδιών και υλικού NSFW. Δεσμευόμαστε να διασφαλίσουμε την υπεύθυνη και ηθική χρήση της υπηρεσίας μας για τη δημιουργία εικόνων» προσθέτει.

Ανεξέλεγκτη η δημιουργία εικόνων με τεχνητή νοημοσύνη

Παρόλο που ο Chernev λέει ότι η DDG ανέφερε τα περιστατικά στις αρχές, στο σύνολό της η δημιουργία εικόνων με τεχνητή νοημοσύνη είναι ανεξέλεγκτη, κάτι που οι καλλιτέχνες σπεύδουν να επισημάνουν. Τόσο ο Woodgate όσο και ο Dapo Adeola, ο οποίος κέρδισε τον τίτλο του εικονογράφου της χρονιάς στα βρετανικά βραβεία βιβλίου του 2022, θα ήθελαν να δουν περισσότερη ρύθμιση. «Ένα ευπρόσδεκτο πρώτο βήμα», λέει ο Woodgate, «θα ήταν να καταργηθεί η προτεινόμενη από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου εξαίρεση από τα πνευματικά δικαιώματα, που επιτρέπει την εξόρυξη κειμένου και δεδομένων για οποιονδήποτε εμπορικό σκοπό, και αντ’ αυτού να υποστηριχθούν μοντέλα που βασίζονται σε άδειες opt-in». Με αυτόν τον τρόπο, προσθέτει ο Woodgate, οποιεσδήποτε μελλοντικές βάσεις δεδομένων θα δημιουργηθούν με τη χρήση εθελοντικών συνεισφορών που θα πληρώνονται δεόντως.

Ο Adeola συμφωνεί, λέγοντας ότι «το απλούστερο είναι να παίρνουμε άδειες από τους καλλιτέχνες για να χρησιμοποιούμε το έργο τους» μαζί με μια αμοιβή. Ο Chernev λέει ότι η DDG λαμβάνει υπόψη της τα αιτήματα των καλλιτεχνών που θέλουν να εξαιρεθούν από το σύστημά της, αλλά το μοντέλο «ζητώντας συγχώρεση, όχι άδεια» δεν είναι αυτό που ταιριάζει στον Adeola, η οποία λέει ότι η αναζήτηση άδειας «θα έπρεπε να είναι το πρώτο στάδιο».

Παρόλο που η εικονογράφηση παιδικών βιβλίων θα παραμείνει, λένε οι καλλιτέχνες, σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστη, η παραγωγή εικόνων με τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να καταργήσει τις μικρότερες δουλειές στις οποίες συχνά βασίζονται οι ανερχόμενοι καλλιτέχνες για να δημιουργήσουν χαρτοφυλάκια. Ο Syed λέει ότι για πράγματα όπως το fan-art, τα αυτοεκδιδόμενα βιβλία, τα λογότυπα και τα οικογενειακά πορτρέτα, οι άνθρωποι μπορεί να στραφούν στην ΤΝ. «Αυτοί οι πελάτες συνήθως ενδιαφέρονται περισσότερο για την εξοικονόμηση χρημάτων παρά για την ποιότητα του τελικού προϊόντος», λέει. «Θα προτιμήσουν να χρησιμοποιήσουν ΤΝ, αν αυτό σημαίνει ότι θα διατηρήσουν το κόστος χαμηλό. Έτσι, πολλές από αυτές τις μικρές δουλειές θα εξαφανιστούν».

«Υποτιμάται το έργο των καλλιτεχνών»

Η αυξανόμενη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, λέει ο Adeola, θα οδηγήσει επίσης σε υποτίμηση του έργου των καλλιτεχνών. «Για μένα», λέει, «υπάρχει ήδη μια αρνητική προκατάληψη απέναντι στη δημιουργική βιομηχανία. Κάτι τέτοιο ενισχύει το επιχείρημα ότι αυτό που κάνουμε είναι εύκολο και ότι δεν θα έπρεπε να είμαστε σε θέση να κερδίζουμε τα χρήματα που προστάζουμε». Ο Biddulph προχωρά περαιτέρω. «Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η τέχνη που δημιουργείται με τεχνητή νοημοσύνη υποβαθμίζει την εικονογράφηση», λέει. «Οι άνθρωποι θα αρχίσουν, φυσικά, να πιστεύουν ότι το “έργο” τους είναι εξίσου έγκυρο με αυτό που δημιουργεί κάποιος που έχει περάσει μια καριέρα κάνοντας τέχνη. Φυσικά, αυτό είναι ανοησία. Μπορώ να χρησιμοποιήσω το iPhone μου για να τραβήξω μια ωραία φωτογραφία των κοριτσιών μου, αλλά δεν είμαι ο Irving Penn».

Προς το παρόν, η παραγωγή εικόνων με τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό για διασκέδαση, αλλά ο Chernev λέει ότι “πλησιάζει γρήγορα ένα επίπεδο πολυπλοκότητας που θα της επιτρέψει να παράγει εξαιρετικά ρεαλιστικές και με λεπτές διαφορές εικόνες. Είμαι πεπεισμένος ότι το περιεχόμενο που παράγεται από την τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα όχι μόνο να βελτιώσει το έργο των καλλιτεχνών και των σχεδιαστών, αλλά και να επιτρέψει τη δημιουργία εντελώς νέων μορφών τέχνης και έκφρασης».

Οι καλλιτέχνες και οι εικονογράφοι δεν είναι τόσο σίγουροι. «Η τέχνη που παράγεται από την τεχνητή νοημοσύνη έχει μια συγκεκριμένη “εμφάνιση”», λέει ο Syed. «Με την πάροδο του χρόνου, οι χρήστες θα εξοικειωθούν περισσότερο με αυτήν και θα αρχίσουν να απομακρύνονται από αυτήν λόγω της μη αυθεντικότητας και της “φτήνιας” της. Νομίζω επίσης ότι, ως απάντηση στην τεχνητή νοημοσύνη, ίσως δούμε ακόμη και μια επανεμφάνιση και εκτίμηση των παραδοσιακών μέσων».

Επιπλέον, οι εικονογράφοι πιστεύουν ακράδαντα ότι οι πιο ειλικρινείς κριτικοί και οι μεγαλύτεροι θαυμαστές τους – τα παιδιά και οι νέοι – δεν θα πειστούν από την τέχνη της ΤΝ. «Τα παιδικά βιβλία είναι εξαιρετικά πολύπλοκες, πολυτροπικές μορφές επικοινωνίας», λέει ο Woodgate. «Τα παιδιά που τα διαβάζουν περιμένουν πολλά, όχι μόνο από τις ιστορίες και τις εικονογραφήσεις, αλλά και από τους ανθρώπους που τα φτιάχνουν».