Γιατί δεν έχουμε επικοινωνήσει με εξωγήινους (ή αυτοί με εμάς);

Το Σύμπαν μπορεί να βρίθει μικροσκοπικών εξωγήινων μικροβίων. Άλλωστε, οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι τέτοιοι πρωτόγονοι οργανισμοί θα μπορούσαν να κατοικούν κοντά σε άλλους κόσμους στο Ηλιακό μας Σύστημα, π.χ. σε αλμυρούς ωκεανούς κάτω από κελύφη πάγου. Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι, καθότι τα μικρόβια δεν μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μας.

Πάντως οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να αποκτούν μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για το γιατί κανένας μακρινός νοήμων πολιτισμός, ανάμεσα στα τρισεκατομμύρια και τρισεκατομμύρια των πλανητών του Σύμπαντος, δεν έχει επικοινωνήσει μαζί μας ή γιατί δεν έχουμε λάβει έστω και μια ένδειξη της ύπαρξής τους. Μια νέα συναρπαστική ιδέα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Scientific Reports, δείχνει πόσο δύσκολο θα ήταν για έναν πλανήτη να αναπτύξει σταδιακά ευφυή και επικοινωνούσα ζωή. Ένας τέτοιος κόσμος, υποστηρίζουν, θα χρειαζόταν τόσο ωκεανούς όσο και ηπείρους, και η επιφάνεια του πρέπει να βρίσκεται σε γεωλογική κίνηση για τουλάχιστον 500 εκατομμύρια χρόνια.

Όταν λαμβάνονται υπόψη και άλλοι παράγοντες, όπως το ποσοστό των πλανητών που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν κάποια μορφή ζωής και το χρονικό διάστημα που θα κατάφερνε να επιβιώσει ένας πολιτισμός που θα εξέπεμπε σήματα, η πιθανότητα πολλών ενεργών, επικοινωνούντων πολιτισμών στο Διάστημα μοιάζει απίθανη.

«Είναι σαν να κερδίζεις το λαχείο. Μπορεί να είναι τόσο σπάνιο που δεν έχουμε πολλές πιθανότητες να επικοινωνήσουμε», δήλωσε στο ο Taras Gerya, γεωφυσικός στο ερευνητικό πανεπιστήμιο ETH της Ζυρίχης στην Ελβετία και συγγραφέας της μελέτης.

Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των προηγμένων επικοινωνούντων πολιτισμών στον γαλαξία μας κυμαίνονται ευρέως, αλλά είναι γενικά υψηλές. Όλες χρησιμοποιούν έναν κομψό, απλό τύπο, που ονομάζεται εξίσωση Drake και δημιουργήθηκε από τον αστρονόμο Frank Drake το 1961. Δεν προβλέπει τίποτα, αλλά υπολογίζει μια απάντηση με βάση διάφορα δεδομένα. Μια πρόσφατη εκτίμηση κάνει λόγο για την θεωρητική ύπαρξη τουλάχιστον 36 πολιτισμών στον Γαλαξία μας. Ο Drake υπέθεσε ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν περίπου 10.000 πολιτισμοί διάσπαρτοι στον Γαλαξία μας, κάτι που θα δημιουργούσε ένα πολυσύχναστο βασίλειο, σαν το Star Wars. Οι εκτιμήσεις της νέας έρευνας, ωστόσο, είναι σημαντικά χαμηλότερες.

Ακολουθεί η εξίσωση του Drake με τη σημαντική μεταβλητή fi:

N = R∗ × fp × ne × fl × fi × fc × L

• Ν = ο αριθμός των πολιτισμών στον Γαλαξία μας που μπορούν να επικοινωνήσουν
• R∗ = ο μέσος ρυθμός σχηματισμού αστέρων στον γαλαξία μας
• fp = το κλάσμα αυτών των άστρων με πλανήτες
• ne = ο αριθμός των πλανητών γύρω από κάθε αστέρι που φιλοξενούν κατάλληλο περιβάλλον για ζωή
• fl = το κλάσμα των πλανητών όπου εμφανίζεται ζωή
• fi = το κλάσμα των πλανητών με ζωή που αναπτύσσουν ευφυή ζωή/πολιτισμούς
• fc = το κλάσμα των πολιτισμών με τεχνολογία που εκπέμπει ανιχνεύσιμα σημάδια της ύπαρξής τους
• L = το μέσο χρονικό διάστημα που ένας πολιτισμός παράγει σημάδια της ύπαρξής του

«Μόνο 4 από τους 10.000 γαλαξίες ενδέχεται να φιλοξενούν κάποιον προηγμένο πολιτισμό. Αλλά το να έχουμε έναν ή δύο ανά γαλαξία δεν είναι και πάλι αδύνατο», δήλωσε ο Gerya.

Δεν είναι ασυνήθιστο για τους ειδικούς να υποψιάζονται ότι οι επικοινωνούντες πολιτισμοί είναι σπάνιοι. Ο Pascal Lee, ανώτερος πλανητικός επιστήμονας στο Ινστιτούτο SETI, έναν οργανισμό που ερευνά την προέλευση και την επικράτηση της ζωής στο Σύμπαν, πιστεύει ότι ο αριθμός των ευφυών, επικοινωνούντων πολιτισμών στον γαλαξία μας, ο οποίος σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της NASA έχει περίπου 100 έως 400 δισεκατομμύρια αστέρια (και πολύ περισσότερους πλανήτες), είναι περίπου ένας.

Τόσο ο Lee όσο και η νέα μελέτη έχουν επικεντρωθεί ξεχωριστά σε ένα συγκεκριμένο στοιχείο της εξίσωσης Drake, το οποίο διαπιστώνουν ότι μειώνει δραματικά την πιθανότητα ύπαρξης ενός επικοινωνούντος πολιτισμού: Πρόκειται για τη μεταβλητή «fi», την οποία το SETI περιγράφει ως το κλάσμα των πλανητών που φέρουν ζωή και στους οποίους αναδύεται ζωή με νοημοσύνη

Αυτό που έκανε τη Γη ξεχωριστή, υποστηρίζει η νέα έρευνα, δεν είναι μόνο το γεγονός ότι φιλοξενούσε τις σχετικά ευχάριστες συνθήκες για την ύπαρξη εύκρατων ωκεανών ανάμεσα σε εκτεταμένες ηπείρους. Το εξωτερικό τμήμα της Γης λειτούργησε επίσης γεωλογικά για εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια – δηλαδή οι τεκτονικές πλάκες που αποτελούν τον φλοιό του πλανήτη μας μετακινήθηκαν σταδιακά, μεταβάλλοντας τις ηπείρους και τις θάλασσες. Αυτές οι συνθήκες πυροδότησαν τη βιολογική εξέλιξη που τελικά γέννησε τον πολιτισμό μας, λένε οι ερευνητές.

Όμως αυτοί οι πλανητικοί παράγοντες που συμβαίνουν ταυτόχρονα, οι οποίοι προτείνουν ότι αποτελούν το κλάσμα των πλανητών που αναπτύσσουν πολιτισμούς (fi), είναι μάλλον εξαιρετικά σπάνιοι (για παράδειγμα, είναι μάλλον ασυνήθιστο για έναν πλανήτη να έχει τη σωστή συνταγή υλικών, μεγέθους και βαρύτητας για την εμφάνιση τεκτονικών πλακών). Οι ερευνητές εκτιμούν ότι είναι ένα εύρος μεταξύ κάτω από 0,003 έως 0,2 τοις εκατό όλων των πλανητών. Αυτό σημαίνει, με αρκετά αισιόδοξο τρόπο, ότι δύο στους 1.000 πλανήτες στους οποίους πράγματι εμφανίζεται ζωή θα μπορούσαν να αναπτύξουν έναν πολιτισμό.

Γιατί οι μετατοπίσεις των πλακών στην επιφάνεια της Γης, όπως οι πλάκες του Ειρηνικού και της Βόρειας Αμερικής, μπορεί να είναι τόσο κρίσιμες για την εξέλιξη προηγμένων επικοινωνιακών πολιτισμών; Φανταστείτε δύο πλανήτες με μεγάλες ηπείρους και ωκεανούς: έναν με ένα δισεκατομμύριο χρόνια τεκτονικής των πλακών και έναν χωρίς. Στον πλανήτη χωρίς κίνηση, όπως ο Άρης όταν φιλοξενούσε θάλασσες, οι χερσαίες μάζες δεν κινούνται. Τα πάντα είναι σε μεγάλο βαθμό στατικά. «Ως αποτέλεσμα, η ζωή παραμένει ως έχει ή εξελίσσεται πολύ αργά. Είσαι ευτυχισμένος όπως είναι, οπότε γιατί να εξελιχθείς;», εξηγεί ο Gerya. «

Ωστόσο, οι δραματικές αλλαγές στις ηπείρους – και στις ακτογραμμές τους, στο κλίμα και όχι μόνο – ωθούν τα είδη να εξελιχθούν. «Αυτό κάνει η τεκτονική των πλακών. Πάντα ωθεί τα πολύπλοκα είδη να αλλάζουν». Στη Γη, κατά τη διάρκεια της Νεοπροτεροζωικής Εποχής (περίπου 1 δισεκατομμύριο έως 540 εκατομμύρια χρόνια πριν), η σύγχρονη τεκτονική των πλακών «επιτάχυνε δραματικά» την εμφάνιση πολύπλοκων ειδών, υποστηρίζουν οι συγγραφείς. «Τα είδη ωθούνται προς προσαρμογές ή διασπορά. Αυτό δημιουργεί μια πολύ δυναμική κατάσταση».

Μετά από 3 δισεκατομμύρια χρόνια κυριαρχίας των μικροβίων στη Γη, τα πρώτα απολιθώματα ζώων εμφανίζονται κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Οι θάλασσες έσφυζαν από ζωή. Εμφανίστηκαν οι πρώτοι δεινόσαυροι, καρχαρίες, ερπετά, έντομα, πουλιά και θηλαστικά. Αυτή ήταν η αρχή της μακράς, αβέβαιης διαδρομής προς έναν πολιτισμό. Φτάσαμε, αλλά όχι πολύ καιρό πριν: οι ανθρώπινοι πολιτισμοί υπάρχουν μόλις εδώ και περίπου 5.500 χρόνια. Ωστόσο, το επιχείρημα της μακροχρόνιας τεκτονικής απέχει πολύ από το μόνο πράγμα ή πράγματα που θα μπορούσαν να επιτρέψουν σε σπάνια νοήμονα ζωή να ανθίσει τελικά στη Γη.

«Το πρόβλημα είναι ότι δεν ξέρουμε τι ακριβώς επέτρεψε στην πραγματικότητα στη ζωή να εμφανιστεί πραγματικά και να γίνει ευφυής», δήλωσε ο Lee του SETI, τονίζοντας ότι υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες πιθανότητες.

Ένας γιγάντιος αστεροειδής που εξαφάνισε τους περισσότερους δεινόσαυρους (αλλά όχι τα πτηνά!) μπορεί να βοήθησε την ανθρώπινη υπόσταση. Στον απόηχο του κατακλυσμικού γεγονότος, τα θηλαστικά και τα ζώα που σκάβουν θα μπορούσαν τώρα να κυριαρχούν σε μια επιφάνεια που στερείται σε μεγάλο βαθμό δεινοσαύρων. «Έγιναν τα κορυφαία αρπακτικά στην επιφάνεια της Γης και τελικά οδήγησαν σε εμάς», σημείωσε ο Lee. Ορισμένοι έχουν προβάλει το επιχείρημα ότι το ασυνήθιστα μεγάλο φεγγάρι μας (σε σχέση με τη Γη) είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία του ισορροπημένου περιβάλλοντος που απαιτείται για την ευδοκίμηση της ζωής. Το φεγγάρι με τη βαρυτική επιρροή του σταθεροποίησε τη χαοτική περιστροφή του κόσμου μας, ώστε να μην ταλαντεύεται πλέον δραματικά με την πάροδο του χρόνου, όπως στον Άρη, πυροδοτώντας το κλιματικό χάος. Ή, ίσως, ο λόγος που χρειάστηκε τόσο πολύς χρόνος για να εξελιχθεί νοήμονα ζωή στη Γη ήταν απλώς επειδή για αιώνες δεν υπήρχε εξελικτική ανάγκη για τη ζωή να γίνει αρκετά έξυπνη ώστε να κατασκευάσει σκάφη διαστρικών ταξιδιών και να διακτινίσει σήματα στο Διάστημα.

«Οι δεινόσαυροι δεν χρειάστηκε ποτέ να επινοήσουν ένα ραδιοτηλεσκόπιο ή ένα ραδιόφωνο FM», δήλωσε ο Lee. Αναλογιστείτε ότι οι δεινόσαυροι επέζησαν για 165 εκατομμύρια χρόνια. Το δικό μας είδος υπάρχει εδώ και περίπου 300.000 χρόνια και εφηύρε τη λάμπα μόλις πριν από 145 χρόνια!

Πράγματι, ίσως ο κόσμος μας να είναι εξαιρετικός. Ίσως, κατά μέσο όρο, να υπάρχει μόνο ένας επικοινωνιακός πολιτισμός σε έναν γαλαξία ανά πάσα στιγμή. Ή τέσσερις για κάθε 10.000 γαλαξίες. Ή κάπου ενδιάμεσα. Η μόνη βεβαιότητα που έχουμε είναι ότι ένας επικοινωνιακός πολιτισμός, με όλα τα δεινά και τα ελαττώματά του, υπάρχει στη Γη.

[via]