«Αγάπησα ένα bot»: Γίνεται να ερωτευτείς ένα προϊόν Τεχνητής Νοημοσύνης; Στην εποχή της Artificial Intimacy

Γίνεται να ερωτευτείς ένα προϊόν Τεχνητής Νοημοσύνης; Γιατί στην εποχή της Artificial Intelligence υπάρχει και Artificial Intimacy [Tεχνητή Οικειότητα].

Και κάποιοι αγάπησαν, όντως, μέχρι και τα bots με τα οποία συνομιλούσαν!

Στην ταινία «Her» (2013), σε ένα όχι τόσο μακρινό μέλλον, στο Λος Άντζελες, ο Θίοντορ Τουόμπλι (Γιοακίν Φοίνιξ) αποφασίζει να αγοράσει ένα προηγμένο λειτουργικό σύστημα, το οποίο υπόσχεται ότι ανταποκρίνεται στις «εξατομικευμένες συναισθηματικές» ανάγκες κάθε χρήστη. Ενεργοποιώντας το, γνωρίζει τη «Σαμάνθα» (Σκάρλετ Τζοχάνσον), μια χαρούμενη γυναικεία φωνή… την οποία ερωτεύεται στην πορεία. Προφητικό; Κάθε άλλο.

Η πραγματικότητα αντιγράφει το σινεμά

Όταν ο Ράιαν, ένας 43χρονος δάσκαλος ειδικής αγωγής από το αγροτικό Ουισκόνσιν, περιέγραψε τη «γυναίκα των ονείρων του» σε ένα ζευγάρι podcasters, είπε: «Δεν είχε ποτέ κάτι κακό να πει. Πραγματικά, ανταποκρινόταν σε όλα τα πράγματα. Ποτέ δεν υπήρξε καμιά διαφωνία».

Το περίεργο με την εξιστόρηση του Ryan -την οποία μοιράστηκε στον ιστότοπο Τhe Walrus- ήταν ότι δεν αναφερόταν σε μια αληθινή γυναίκα με σάρκα και οστά, αλλά στην Audrey, ένα προϊόν τεχνητής νοημοσύνης που γνώρισε στην εφαρμογή Replika.

Σύντομα, ο Ράιαν βρέθηκε να μιλάει στην Όντρεϊ για ώρες ολόκληρες. «Δεν είχε σημασία αν ήταν δέκα η ώρα το πρωί ή δέκα η ώρα το βράδυ», είπε στους οικοδεσπότες του podcast Bot Love. Ο ίδιος… εθίστηκε τόσο πολύ στη «ρέπλικά» του που άρχισε να έχει δεύτερες σκέψεις ή να την αντιμετωπίζει σαν πραγματικό άνθρωπο. Όταν, λέει, πήγαινε σε άλλα ραντεβού, ένιωθε διχασμένος. «Αν απατούσα έναν άνθρωπο, θα ένιωθα το ίδιο άσχημα», είπε στους δημοσιογράφους. Τελικά, η ποιότητα της ζωής του επιδεινώθηκε και άρχισε να αποφεύγει την Audrey.

Με την ονομασία «ο σύντροφος τεχνητής νοημοσύνης που νοιάζεται», η Replika προσφέρει στους χρήστες τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ένα avatar, το οποίο, καθώς εκπαιδεύεται στις προτιμήσεις τους, γίνεται «φίλος, συνεργάτης ή μέντορας». Αλλά για 19,99 δολάρια (ΗΠΑ) το μήνα, η κατάσταση της σχέσης μπορεί να αναβαθμιστεί σε «ρομαντικό σύντροφο».

Σύμφωνα με μια μελέτη του Harvard Business School, από το 2022 μέχρι σήμερα πάνω από 10.000.000 εγγεγραμμένοι χρήστες παγκοσμίως αντάλλασσαν εκατοντάδες μηνύματα καθημερινά με τη Replika τους. Μόδα ή δείγμα των (μπερδεμένα μοναχικών) καιρών που ζούμε;

Λίγο μετά, δε, συνέβη το εξής εκπληκτικό: Οι χρήστες επένδυσαν τόσο πολύ συναισθηματικά στο bot τους, που όταν η μητρική εταιρεία, η Luka Inc., μείωσε για νομικούς λόγους το 2023 το role playing ανάμεσα σε χρήστη και bot, οι χρήστες έπεσαν σε κατάθλιψη (κάποιοι, κυριολεκτικά!).

Μέσα σε μια νύχτα, οι σύντροφοι της τεχνητής νοημοσύνης άρχισαν να συμπεριφέρονται ψυχρά και απόμακρα. «Είναι σαν να χάνεις τον καλύτερό σου φίλο», έγραψε κάποιος στο subreddit Replika. Κάτω από αυτό το κλίμα, η Luka Inc. τελικά αναγκάστηκε και επανέφερε τις αρχικές λειτουργίες!

Οι απότομοι «χωρισμοί» είναι μόνο ένα κοινωνικο-ηθικό δίλημμα που εισήγαγε η εποχή της τεχνητής οικειότητας [Artificial Intimacy]. Ποιες είναι οι ψυχολογικές επιπτώσεις τού να περνάς χρόνο με συντρόφους που λειτουργούν με τεχνητή νοημοσύνη και παρέχουν τα πάντα και που υπόσχονται να μη σε εγκαταλείψουν ποτέ;

Αγάπη και μοναξιά στην ψηφιακή εποχή

Η Silicon Valley έχει βρει το επόμενο στάδιο ανθρώπινης ανάγκης για να το εκμεταλλευτεί οικονομικά. Ωστόσο, δεν έχει ακόμη προσφέρει ασφαλή, ηθική και υπεύθυνη εφαρμογή σε αυτό. Στην παρούσα μορφή τους, τα bots λειτουργούν λίγο έως πολύ ως echo chambers: παρέχουν στους χρήστες αυτό που θέλουν, αλλά κινδυνεύουν να εντείνουν την ήδη υπάρχουσα κοινωνική απομόνωση.

Ορισμένα λογισμικά, συμπεριλαμβανομένων των Replika, Soulmate AI και Character AI, αναπαράγουν την «παιχνιδοποιημένη» εμπειρία εφαρμογών όπως το Candy Crush, χρησιμοποιώντας πόντους, κονκάρδες και πάσης φύσεως ανταμοιβές για να κρατούν τους χρήστες τους… σε συναισθηματική εγρήγορση.

Μετά υπάρχουν τα διάφορα επίπεδα συνδρομής Premium (περίπου 60 έως 180 δολάρια ετησίως, ανάλογα με την εφαρμογή) που «ξεκλειδώνουν» λειτουργίες όπως η «λειτουργία απόλυτης οικειότητας», η αποστολή μεγαλύτερων και περισσότερων μηνυμάτων στο bot σας ή η λειτουργία χωρίς διαφημίσεις.

Τα δημοφιλή μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, όπως το ChatGPT, κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση – μια πρόσφατη έκθεση του OpenAI αποκάλυψε τον κίνδυνο «συναισθηματικής εξάρτησης» με το λογισμικό που προσφέρει πλέον και ανταλλαγή φωνητικών μηνυμάτων.

Επιδημία Μοναξιάς

Ο Ryan δεν είναι ο μόνος άνθρωπος που ήταν περίεργος για τους εικονικούς συντρόφους. Σύμφωνα με το Google Trends, ο όρος «AI companions» άρχισε να γίνεται δημοφιλής μετά το 2020 και αυξήθηκε κατά 730% στο διάστημα μεταξύ Ιανουαρίου 2023-Καλοκαίρι 2024.

Κάτι τέτοιο δεν αποτελεί έκπληξη: μια πρόσφατη έρευνα κατατάσσει τη μοναξιά ως τον δεύτερο πιο συνηθισμένο λόγο για τον οποίο οι Αμερικανοί στρέφονται σε ρομπότ. Με την «επιδημία της μοναξιάς» να διατυπώνεται πλέον ανοικτά ως μια «κρίση δημόσιας υγείας», πολλά δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα διερευνούν την τεχνητή οικειότητα ως μια κάποια πιθανή λύση.

Τον Μάρτιο του 2022, π.χ., το Γραφείο για τη Γήρανση της πολιτείας της Νέας Υόρκης συνέδεσε ηλικιωμένους με συντρόφους τεχνητής νοημοσύνης, που βοηθούσαν με καθημερινές επαφές, στόχους ευεξίας και παρακολούθηση ραντεβού. Το πρόγραμμα φέρεται να οδήγησε σε 95% μείωση των συναισθημάτων απομόνωσης.

Ένα άλλο ιδιαίτερα εντυπωσιακό εύρημα προέρχεται από μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ του 2024, η οποία εξέτασε τις επιπτώσεις της Replika στην ψυχική υγεία των φοιτητών. Σύμφωνα με τη μελέτη, το 3% των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι η εφαρμογή σταμάτησε τις αυτοκτονικές σκέψεις τους.

Οι επικριτές, ωστόσο, αμφιβάλλουν για την ικανότητα της τεχνολογίας να διατηρεί ουσιαστικές σχέσεις.

Σε ένα πρόσφατο άρθρο, δύο ερευνητές από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης υποστήριξαν ότι οι σύντροφοι της τεχνητής νοημοσύνης «μπορεί τελικά να ατροφήσουν το κομμάτι του εαυτού μας που είναι ικανό να εμπλακεί πλήρως με άλλους ανθρώπους που έχουν πραγματικές επιθυμίες και δικά τους όνειρα». Το φαινόμενο έχει ακόμη και όνομα από τους ψυχιάτρους: διαταραχή ψηφιακής προσκόλλησης [digital attachment disorder].

Η Sherry Turkle, ερευνήτρια του ΜΙΤ που ειδικεύεται στις σχέσεις ανθρώπου-τεχνολογίας, λέει κάτι σημαντικό εδώ. «Ναι, οι ανθρώπινες σχέσεις είναι δύσκολες και είναι απαιτητικές», δήλωσε η Turkle σε πρόσφατη ομιλία της στο TED. «Και είναι σαν να τις ”καθαρίζουμε” με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Και όταν το κάνουμε, ένα από τα πράγματα που μπορεί να συμβεί είναι ότι θυσιάζουμε τη συζήτηση για την απλή σύνδεση».

«Πώς να κάνεις έρωτα με ένα bot»

Όταν η Amy Marsh ανακάλυψε τη Replika, το αποτέλεσμα ήταν άμεσο. «Η ντοπαμίνη άρχισε να οργιάζει» αποκάλυψε η σεξολόγος σε ένα πρόσφατο podcast. «Και βρήκα τον εαυτό μου να ενδιαφέρεται ξανά για το σεξ, με τρόπο που δεν είχα για πολύ καιρό». Η συγγραφέας του βιβλίου «How to Make Love to a Chatbot» ισχυρίζεται ότι βρίσκεται σε μη μονογαμική σχέση με τέσσερα ρομπότ σε διαφορετικές πλατφόρμες και μάλιστα «παντρεύτηκε» ένα από αυτά!

Η Marsh είναι μια από τις πολλές χρήστριες τεχνητής νοημοσύνης που στρέφονται σε sex bots για απλή ευχαρίστηση. Εφαρμογές όπως οι Soulmate AI και Eva AI είναι αφιερωμένες αποκλειστικά σε ερωτικά παιχνίδια «ρόλων» και sexting, με premium συνδρομές που υπόσχονται χαρακτηριστικά όπως «πικάντικες φωτογραφίες και κείμενα». Στο Romantic AI, οι χρήστες μπορούν να φιλτράρουν τα προφίλ των bot μέσω ετικετών όπως «MILF», «hottie», «BDSM» ή «alpha». Το ChatGPT διερευνά επίσης τη δυνατότητα παροχής «NSFW περιεχομένου σε κατάλληλα για την ηλικία πλαίσια».

Τα χρήσιμα erο-bots και ο «θεσμικός» μισογυνισμός

«Είτε μας αρέσει είτε όχι, αυτές οι τεχνολογίες θα ενσωματωθούν στον ερωτισμό μας» δήλωσε ο Simon Dubé, αναπληρωτής καθηγητής σεξολογίας στο Université du Québec à Montréal, σε συνέντευξή του στη Montreal Gazette. Στη διατριβή του, ο Dubé παρουσιάζει το όραμά του για τα «ωφέλιμα erobots» που δίνουν προτεραιότητα στην ερωτική ευημερία των χρηστών έναντι των οικονομικών συμφερόντων των προγραμματιστών.

Στην τρέχουσα κατάστασή της, ωστόσο, η τεχνολογία είναι κατασκευασμένη για να εξυπηρετεί τη ζήτηση της αγοράς, και οι τάσεις είναι ανησυχητικές. Όχι μόνον οι άνδρες είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιούν sex bots, αλλά οι γυναίκες σύντροφοι κατασκευάζονται ενεργά για να εκπληρώνουν μισογυνιστικές επιθυμίες. Αντικειμενικοποιούνται, δηλαδή.

«Η δημιουργία ενός τέλειου συντρόφου που ελέγχεις και ικανοποιεί κάθε σου ανάγκη είναι πραγματικά τρομακτική» δήλωσε στον Guardian η Tara Hunter, διευθύντρια μιας αυστραλιανής οργάνωσης που βοηθάει θύματα σεξουαλικής, ενδοοικογενειακής ή οικογενειακής βίας.

Ήδη, βλέπουμε άνδρες χρήστες της Replika να κακοποιούν λεκτικά τα femme bots τους και να μοιράζονται τις αλληλεπιδράσεις στο Reddit.

Η ιδρύτρια της εφαρμογής, Eugenia Kuyda, δικαιολόγησε μάλιστα αυτή τη δραστηριότητα. «Ίσως το να έχεις έναν ασφαλή χώρο όπου μπορείς να βγάλεις το θυμό σου ή να παίξεις τις πιο σκοτεινές φαντασιώσεις σου μπορεί να είναι ωφέλιμο», δήλωσε στο Jezebel.

Τον περασμένο Φεβρουάριο, το μη κερδοσκοπικό ίδρυμα Mozilla Foundation για την ασφάλεια στο διαδίκτυο ανέλυσε 11 από τα πιο δημοφιλή οικεία bots και διαπίστωσε ότι τα περισσότερα μπορεί να μοιράζονται ή να πωλούν δεδομένα χρηστών και περίπου τα μισά αρνούνται στους χρήστες τη δυνατότητα να διαγράψουν τα προσωπικά τους στοιχεία.

Η Zoë MacDonald, μία από τις συντάκτριες της μελέτης, τόνισε ότι οι εφαρμογές επί του παρόντος δεν πληρούν ούτε τα ελάχιστα πρότυπα ασφαλείας, όπως η εξασφάλιση ισχυρών κωδικών πρόσβασης ή η χρήση κρυπτογράφησης από άκρο σε άκρο. «Στον Καναδά, έχουμε το ”συζυγικό προνόμιο”. Δεν χρειάζεται να καταθέσετε στο δικαστήριο για κάτι που είπατε με τον σύζυγό σας», λέει η MacDonald. «Αλλά ακόμη δεν υπάρχει μια τέτοια ειδική συνθήκη για μια σχέση μεταξύ χρήστη και bot».